.

ပႜဲကႝုဂိတုဖဝ္ရဂိုန္ ၁၂မံက္၊ သကၠရာဇ္ဍဳင္ ၁၃၇၁၊ စဿတ္တၛဲ ၂၄ဂိတုေဖဖဝ္ဝါရ႘၊ ၂၀၁၀ ဂွ္ဂေကာံညးျဗဵမန္ေကုာံ ဂေကာံတှဟ္တှဟ္တံ ပံင္ေကာံတဲု ေကၜာန္ဗဒွ္ကၜဳင္ တၛဲညးျဗဵမန္ မရႏုက္ကႝု အလန္ဆဌ မတဲုကၜဳင္ဂွ္ ဂြံဆႝုေကတ္ပၜန္ရ။ ဗီုဂွ္ကီု အပႜဲကႝုစဿတ္တၛဲ ၈၊ ဂိတုမာတ္၊ ၂၀၁၀ ဂွ္ေလဝ္ တၛဲညးျဗဵဂၜး ကဝ္ေပင္ ၁၀၀သှာံဂးတဲု ညးျဗဵတံ ခ်႘ဒရာင္ ေကၜာန္ဗဒွ္ကၜဳင္အခန္ကှာ ဇဿာပ္ဍဳင္ကြာန္ဌာန္ေဒသ အလံုဂၜးတိမြဲရ။ ရမ်ာင္ညးျဗဵတံတၛဲဏံ မြဲတၛဲတဲုမြဲတၛဲ ျဗဳထတ္ကၜဳင္မံင္သာ္ဝြံဂွ္ ဒွ္အရာထၞးမံင္သက္သ႘ ဂတႏူဏံ ညးျဗဵတံလုပ္ေကတ္တာလ်ဳိင္ အပႜဲကႝုအရာ ပေရင္အုပ္ဓုပ္ဂၜးတိေရာင္ညာတ္ေကတ္မာန္ရ။ အသိင္ပေရင္ခ်႘ဒရာင္ညးျဗဵတဲၛဏံဝြံ ဇဿာပ္ညးဇဿာပ္အဲသၸေထာံလဝ္မဇၨ်ဟ္ဟြံဂြံရ။ ဒးသၸသမၲီ ေပင္ေပင္ေရာင္။ အေခါင္၊ အခိင္၊ ေခတ္ကီုဂွ္ တက္မံင္က်ာ္ကႝု ကုညးျဗဵဂမၜိဳင္ရ။ ဍဳင္အေခါင္ အရာညးျဗဵဂမၜိဳင္ မဒးဒုင္တာဒှာလဝ္ နကႝုဘာသာတံဂွ္ေလဝ္ ဟုိတ္ႏူအသိင္ အေခါင္အရာညးျဗဵတဲု ဂၜံင္တရဵဂမၜိဳင္ပံက္ကၜဳင္ ေလဝ္ႏြံဟြံေအာန္ရ။ ဥပမာဍဳင္မူသေလန္ ဗြဲမဂၜိဳင္ဝြံ ေတာ္အာနကႝုဘာသာညးတံမၢး ညးျဗဵဝြံငၛဳဟ္မးဟြံမြဲ၊ စြံလဝ္ငၛဳဟ္မးကုညးျဗဵတဲု ညးျဗဵမူသေလန္တံေလဝ္ လုပ္ကၜဳင္အေဝါင္ဝင္ဂၜးတိဟြံေအာန္ကီုရ။

ရမ်ာင္ညးျဗဵတၛဲဏံဂွ္ ဒွ္မံင္ညံင္ရဵဟဂႝုဓရိင္၊ ပေရင္ခ်႘ဒရာင္ညးျဗဵတံတၛဲဏံဂွ္ ဒွ္မံင္ညံင္ရဵဍာ္ဒ႘ဂွ္ ညးျဗဵမန္တံေလဝ္ ပေရင္ခ်႘ဒရာဇကု ညံင္ဂြံပတဝ္ပှးကုဂၜးကဝ္မာန္ကီုဂွ္ သၵးသၸအာအစာံ ကုပေရင္ခ်႘ဒရာင္ညး တှဟ္ကီုရ။ ကလိဂြံအေခါင္မၢး လၸေဍာင္ဆက္ေကၜာန္စႝုကႝုဂြံစုိပ္ တုိင္ပၠဵဇကုဂွ္ ဒွ္တာလ်ဳိင္ဇကုရ။ ညးျဗဵမန္တံ သၸသႏၶိဌာန္တဲု လၲဴပေရင္ခ်႘ဒရာင္နာနာတံဂွ္ ဒးစဿတ္သမၲီလဝ္ ဗြဲမျဇိဳဟ္နက္ကီုမွ ဂတဏံ ကၜံသှာံ၊ လၛီသှာံေသွ္တဵအပႜဲဝင္မာန္ေရာင္။

တင္ႏြံပဿိက္ဗြဲေတဿင္ သြက္ညးျဗဵမန္တံ ဂြံကလိဂြံမာန္ဂွ္ ညးျဗဵမန္တံေဟင္ရ အေခါင္ကႝုသြဟ္ႏြံ၊ ဟုိတ္ဂွ္ရ သြဟ္ ညးျဗဵမန္တံႏြံပဿိက္ဂြံတိတ္ကၜဳင္ေက်ဝ္ေက်ဝ္မာန္ ညးျဗဵမန္တံဒးဆက္ဂၜာဲပေကာံပေကဝ္အာ မဟာမိတ္သြက္ဂြံဒွ္အာ သၠအ္ရဲဇကုကီုရ။ ဂြံဒွ္ျဇဟတ္ဇကုမာန္ဂွ္ ညးျဗဵမန္တံဒးဆက္ဂၜာဲပေကာံပေကဝ္အာ မဟာမိတ္သြက္ဂြံဒွ္အာ သၠအ္ရဲဇကုကီုရ။ လၲဴႏူဂွ္ပၜန္ ကေမၜာန္ဂြံဒွ္အာအထံက္ကႝု ညးျဗဵမန္တံ မပၲံကႝုညးျဗဵမန္၊ ညးၾတံဳမန္၊ ေကာန္ဂကူမန္တံဂွ္ေလဝ္ ဒးစန္ဒက္ပေကာံပေကဝ္အာေရာင္။

ဘဝညးျဗဵမန္ပ႙ုတၛဲဏံဂွ္ ဟြံမြဲကႝုဂီုကၜဳီ၊ ဟြံမြဲကႝုတင္ဒုင္လ်ဳိင္၊ ဟုိတ္ႏူကႝုဍန္ေျဂက္အပႜဲကႝုဘဝ၊ ဗုင္ဂှဵဟြံဖဲတဲု ဒးဒဵတိတ္ႏူကႝုဍဳင္ကြာန္ေဒသဇကု၊ ဒးအာေကၜာန္စမံင္ဂွ္ ဒးဆႝုမံင္ဒဒုိက္ ဘဲနာနာသာ္ ဒးဒုင္ဇီုကပုိက္စုင္၊ စုိပ္ဍဳင္ညးတှဟ္ပၜန္ေလဝ္ဟြံၐုိဟ္၊ ဘဝသံသာညးျဗဵမန္ တၛဲဏံ တုပ္ကႝုေကာန္ဟြံမြဲကႝု ယာဲအပါဒးအာမံင္တရဵအၾကာဒဒုိက္ကီုရ။

ဒဒိုက္တုပ္ကႝုညးျဗဵမန္ကီု၊ ညးျဗဵလၲဴဂၜးကဝ္တံေလဝ္ ဒးဒုင္မံင္ဟြံေအာန္၊ ရန္တဿံကႝုဘဝညးျဗဵ တံဂြံတိတ္ ဗၜးအာႏူကႝုဘဝ ဒးဒုင္ဍဳႝဍိဳက္ဏံတဲု ညးျဗဵမှဳံကႝုလညာတ္သမၲီသၜဳင္င္ သၜဲသၜဲလးလးတံ ဂၥာန္ကၲဳႝေကၜာန္ ကၜဳင္သြက္အေခါင္ညးျဗဵ၊ ခ်ဴဆာဲကၜဳင္တင္နင္ သြက္ဂြံ စႝုဒှာညးျဗဵ၊ အာတ္မိက္ကၜဳင္အေခါင္အရာ ညးျဗဵတံဂွ္ တၛဲဏံဂြံဆႝုေကတ္ ပေရင္ ခ်႘ဒရာင္ ညးျဗဵဂွ္ ဒွ္သက္သ႘ကီုရ။ ခ်ဴစြံလဝ္ၐိုတ္အပႜဲလိက္သဿးဂွ္ ဟြံရုမ္ဂပ္ေရာင္ဂးတဲု ေကၜာန္ကၜဳင္ နဇုိင္နတဲဂွ္ တၛဲဏံညးျဗဵတံ ဂြံကၜဳင္အထုိင္အသးဗြဲမဂၜိဳင္ေဂၜင္ရ။ ဂုဏ္စရာဲေကုာံသိကၡာ ညးျဗဵတံေလဝ္ မံက္ဂတဝ္ကၜဳင္ဟြံေအာန္ရ။ ဂြံကလိဂြံေပါဲအံင္ဇှးဇှးမြဲမြဲမာန္ဂွ္ ဓဝ္ပေတွ္ ဒွ္တမ္ရုိဟ္၊ ဒွ္သၨိဳင္၊ ကှာင္ဗာင္ဒွ္ျဇဟတ္၊ ကြတ္ဒွ္အၥာ၊ ပေရာပရာဒွ္ခန္ လၛတ္၊ ေဖ်ံကၜဳင္နဲကဲ ေသှာတ္ေသှာဝ္ေစွ္ေစွ္တဲု ဒုင္ကၜဳင္ဒဒုိက္ႏူတမ္သာ္ဝြံတဲု တၛဲဏံညးျဗဵတံ ကလိဂြံကၜဳင္ သတ္ပဿဝ္ ဇဝ္ပၠဵႏြံတဵ ကၜဳင္ဟြံေအာန္ရဟြံေသင္ဟာ။

ညးျဗဵမန္တံေလဝ္ ထံက္ကႝုပေရင္ခ်႘ဒရာင္ညးျဗဵဂၜးကဝ္တံ ခ်႘ဒရာင္တဲု ညံင္ဂြံဒွ္အာ ပေရင္ဒတဲုဖႝုကုညးျဗဵမန္တံဂွ္ မြဲတင္တဲုမြဲတင္ ဒးသင္ရုိဟ္အာညးျဗဵမန္ဂမၜိဳင္ေရာင္။ ယဝ္ဟြံခ်႘ဒရာင္မြဲသာ္ ဟဒွ္ဒးဒုင္ဍဳႝဍိဳက္တၛဲဏံ ေဍံေကၜံကၜက္ အုိတ္အာဟြံမာန္ကီုရ။

ညးျဗဵမန္တံဂြံကတ္လၛတ္အာ ကြတ္ပညာကဆံင္သၜဳင္သၜဳင္မာန္ “ ေပှာ္” မတြံဂးဇုိင္ကှိန္ သြက္ဂြံဂါံကြာ္ တုိန္အာေကှာတ္အေထာတ္ေတံေတံမြဲဒှာဲဂွ္ ဂေကာံညးျဗဵမန္ မှံဳအပႜဲဍဳင္၊ ပယ်ဳႝ၊ မၛးဍဳင္တံဒးဂၥာန္ အာေထက္ေရာင္၊ ဂၥာန္ဟီု ဂွ္ၐိုိတ္စပုင္ေစွ္ဟြံေသင္၊ ဂြံေတဿင္ ဗီုညးတှဟ္ကီု၊ ဂြံပတဝ္ပှးကုညး တှဟ္မာန္ကီု ဒးခ်ပ္အာေရာင္။ တၛဲဏံညးျဗဵမန္ တံဂြံ လုပ္ဝုိင္အၾကာဇကုကီု၊ အၾကာညးဟလုိင္ကီုဂွ္ ဂြံဆႝုစေအာန္မံင္ဏီဖုိဟ္ေရာင္။

နကုႝေဗာ္ဍဳင္ မန္တဿိ ကႜိဳက္ကႜိဳပ္တဲု ေကၜာန္ဗဒွ္ကၜဳင္ေပါဲေကာံဓရုီေဇှာ္ ပေရင္ဂကူမန္ဂၜိဳင္ ကႝုအလန္တဲု ႏူကႝုကမၼတ႘ပံင္ေကာံပေရင္ဂကူမန္ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ ဂေကာံပံင္ေကာံ ပေရင္ဂကူမန္ (Mon Affairs Union) မသၸလဝ္စှးကႝု ဗြိဳင္အပႜဲဍဳင္၊ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ၊ ပယ်ဳႝ ဍဳင္ေသံ ေကုာံမၛးဍဳင္ (ဍဳင္သၟာင္) ဂွ္ကီု၊ ႏူကႝုသဿတ္တံကႜိဳက္ကႜိဳပ္တဲု ေကၜာန္ဗဒွ္ကၜဳင္ ေပါဲသၜာဲဂတးလညာတ္သဿတ္ ဂြံၐါဝါတဲု ပံက္ကၜဳင္ဌာန္ဒတန္သဿတ္ (Mon Youth’s Forum) မာန္ကၜဳင္တဲုဂွ္ကီု၊ ရံင္ကၜဳင္ျခာဟြံ လအ္ေတံ ဂၥာန္ကၲဳႝ ေကၜာန္မံင္ညံင္ဂြံဒွ္ အာဂေကာံ အၥာပရုိင္မန္ပံင္ေကာံကီု၊ ဂေကာံအၥာ ေကှဟ္တံကီုမၢး နကႝုညးျဗဵမန္တံေလဝ္ တၛဲဏံ တာလ်ဳိင္ေဇှာ္ေဇှာ္ႏြံမြဲ သြက္ဂြံဒးဂၥာန္ ေကၜာန္အာ ေကာံဓရုီေဇှာ္ညးျဗဵမန္ ဂြံသၸစှး အပႜဲဍဳင္၊ မၢးဍဳင္၊ ပယ်ဳႝ ဍဳင္ေသံတံဂွ္ ဒးဂၥာန္အာ ေထက္ေရာင္၊ ႏူဂွ္မြဲကဆံင္ ညံင္ဂြံဒက္ ပတန္အာ ဥပမာ “ဂေကာံပံင္ေကာံ ေကင္ကာညးျဗဵမန္” (ရုဲစွ္ေကတ္ဗီုဒးစုိတ္) ဟြံေသင္ ဌာန္ဒတန္ (Mon Women’s Forum) မြဲမာန္ဂွ္ ညးျဗဵမန္တံဒးဂၥာန္အာေထက္ေရာင္ညာတ္ရ။

ရွ္သာပံင္ေကာံေကၜာန္အာမြဲစြံဂွ္ ဒွ္ရုိဟ္ကှက္ခုိင္အုိတ္၊ ပေရင္ကေမၜာန္မံက္ဂတဝ္ဂၜိဳင္အုိတ္၊ ဟုိတ္ႏူကႝုမှိဟ္ဟလုိင္ ပါလုပ္တဲု ကႜဟ္ေလဝ္စုင္နဲကဲေလဝ္ဂၜိဳင္ကၜဳင္ကႝု ဂြံဆႝုေကတ္မာန ္ေရာင္။ ဟုိတ္ႏူမှိဟ္ ဂၜိဳင္တဲုျပသှာေလဝ္ဂၜိဳင္ေရာင္၊ ပဋိပကၡေလဝ္စုင္ မာန္ေရာင္၊ ဆဂးသြဟ္ကေမၜာန္ ပေသာင္ျပသှာ ပည႘ပညပ္ပဋိပကၡတဲုမွ ကလိတိတ္ဂြံ ကၜဳင္ဂွ္ ဒွ္သြဟ္ခုိဟ္သြဟ္ဗုိန္ေညာန္မြဲေရာင္၊ ဒွ္သြဟ္မႏြံ ကႝုအဓိပၸါဲမြဲေရာင္။ ကေမၜာန္အံင္ဇှး ကၜဳင္ႏူကႝုတင္အခက္အခဲုဂွ္ ဒွ္ကေမၜာန္ဂြံဒွ္ဥပမာ သြက္ညးဟလုိင္မြဲရ။ ဝင္ပေရင္ခ်႘ဒရာင္ တိတ္ႏူကႝုတင္အခက္ဂွ္ မံက္ဂတဝ္ဂၜိဳင္ရ။ ညးဟလုိင္ဒးေကတ္နဲကဲ ေကၜာန္ဗက္အာရ။ ဥပမာဗီုေဂ်န္ယွာပ္ခ်ဴလဝ္ “From dictatorship to democracy “ ႏူေသှာတ္ တၜအဝႝုပှာန္ ျပံင္ေစၜာံေသှာတ္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ ဝြံစႝုကႝုတၛဲဏံ ညးလုပ္မံင္ေပါဲဗတုိက္ သြက္ဒ႘မဝ္ကေရျဇ႘ တံဒးသုင္ေစာဲမံင္ဖုိဟ္ဏီရ။ ညးမခ်ဴခှံလဝ္ ပေရာပရာညးျဗဵ သြက္အေခါင္အရာညးျဗဵ တံဂွ္ ေလဝ္ စႝုကႝုလဿဳဟ္ညးျဗဵကလိဂြံလဝ္သြက္ဂြံသုင္ေစာဲဏီဖုိဟ္ရ။

လဂါံမြဲ၊ လဂါံၐါ ဂြံဆက္အာဂြံ၊ လဂါံပိ လဂါံပန္ ဂြံတုိန္အာပၜန္၊ လဂါံမသုန္ လဂါံၾတံဳ ဂြံဆက္ဒတူလုိင္မာန္၊ လဂါံထပွ္ လဂါံဒၥာံ ဂြံဂၜာဲဂၜံင္ဍာံ၊ လဂါံဒၥိတ္ လဂါံစွ္ ဂြံဒွ္ညးျဗဵခုိဟ္မြဲမာန္ဂွ္ ဇဿာပ္သဿာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ တၜပညာသင္တံ သီုဖအုိတ္ ဒးပံက္အာမတ္ကေတာဝ္ ကုညးျဗဵမန္ပ႙ုတံ ကဆံင္အလံင္ဂြံသၜဳင္ကၜဳင္ကီု၊ ပေရင္ၐုိဟ္လလမ္ဂြံႏြံကၜဳင္ အၾကာဂကူ မန္ပ႙ုကီုဂွ္ ဒးသၜဳင္ပုိတ္အာစရာဲညးျဗဵမန္ ေကုာံပေရင္ခ်႘ဒရာင္ ညးျဗဵမန္ပ႙ု တံေရာင္။ ညာတ္ ဒုဟ္၊ ပါဲေထာံဝုိင္၊ တရဵေထာံစး ကုညးျဗဵမန္ပ႙ုတံဟြံေထက္ရ။ အကာဲအရာတၛဲဏံဝြံ ဟြံသၸကာကႝုညးျဗဵတံမၢး ဒးဒုင္ပၚပါဲ၊ ဒးဒုင္စဵေၐဟ္စ ကုညးဂမၜိဳင္ေရာင္။ ညးျဗဵမန္တံေလဝ္ လၲဴညးတှဟ္ကႝုကၜဳင္ျဇဟတ္ဂွ္ ေခတ္ေကုာံေကြတ္ေယန္သှာင္ဇကုေလဝ္ ညံင္ဂြဳိအ္ေကၜံဢ ဇကုေကတ္ဂွ္ေလဝ္ညံင္ဂြံကလိဂြံမာန္ဂွ္ ပံက္မတ္ကေတာဝ္တဲုဒးဂၥာန္အာေရာင္။

ညးျဗဵမန္တံ ဂၥာန္မံင္လဿိဳန္မွေလဝ္ ပါင္ၾတင္မကဿာတ္လဒႝုလဝ္ ကုညးျဗဵမန္တံ ေဍံပံက္ကၜဳင္ မာန္တဲု ညးျဗဵမန္တံခ်ပ္ကႝုဒဿံင္လဿိဳန္မွေလဝ္ ပေရင္ေဖာအ္ေျဗဝ္ ေကုာံလစြံစုိတ္ညးၾတံဳမန္ ေၾတံၾတဟ္ႏြံမံင္ဂွ္ေလဝ္ ေဍံျပံင္သၜာဲကၜဳင္မာန္ရ။ ညးျဗဵမန္တံ ဂၥာန္လုပ္မံင္ေပါဲဗတုိက္ သြက္ ပေရင္ အေခါင္အရာတုပ္သဿဟ္၊ ၐိုဟ္လလမ္ဂွ္ ဂြံစုိပ္တရဵျပဟ္ျပဟ္မာန္ ဒးပံင္ေတာဲအာ ကုကေရာမ္သင္မန္၊ ညးၾတံဳမန္တံကီုမွ လုပ္စုိပ္တုိင္ပၠဵျပဟ္ဟ္မာန္ေရာင္ဂွ္ မဒးပတုိန္ဏာ လညာတ္နကႝုလိက္ပေရင္ဝြံရ။

ဥကၠာ