.

ပႜဲသှာံ (၂၀၀၉) ဂိတုနဝ္ေဝန္ဗာ(၉)ဂွ္ ဒွ္တၛဲကဿာင္ၐါေလန္ (Berlin Wall) ပၚျခာလဝ္ ဂ်ာမန႘ဗဿံက္ကႝု ဂ်ာမန႘ပလုိတ္တအ္ သ႐ုိဟ္ေစွ္အာကႝု ျဇဟတ္ညးဍဳင္ကြာန္ဂွ္ လဿဳဟ္ေပင္ ၂၀ သှာံတုဲ ေကာန္ဍဳင္၊ ေကာန္ကြာန္ဂ်ာမန႘ လဿိဟ္ဂၜဳိင္ကႝုလက္တအ္ အာစုိပ္ပႜဲကဿာင္တုဲ သကုိပ္ ဝန္ေဇှာ္ ဂ်ာမန႘ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ ဟီုဏာအေရဝ္ ပၚထကးအခိင္ေတံဂွ္ တုပ္တဵညံင္ရဵ ခ ရးေသွ္ဇးမံင္ေရာင္ ဂးရ။ ကႜဳိပ္သကုိပ္ဂၜးကဝ္တအ္ စပ္ကႝုတၛဲကဿာင္ၐါေလန္ သ႐ုိဟ္ေစွ္ေပင္ (၂၀) သှာံတုဲ ဂကူဂ်ာမန႘ပၚျခာလဝ္ ဍဳင္ၐါဍဳင္တအ္ ဂြံေကာံညးသကအ္ဂွ္ ဟီုဂးအေရဝ္မိပ္စုိတ္ ဗြဲမဂၜဳိင္ရ။ ကဿာင္ၐါေလန္ပၚျခာလဝ္ ဍဳင္ၐါဍဳင္ဂွ္ ဒးဒုင္သ႐ုိဟ္ေထာံ ပႜဲတၛဲ(၉) ဂိတုနဝ္ေဝန္ဗာ(၁၉၈၉) ရ။ ဝါဒေကာန္မ်ဴေနတ္ေလဝ္ သ႐ုိဟ္အာပႜဲကဿာင္ဝြံဂွ္တုဲ ဝါဒဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ သၸစှးကႝုညးဍဳင္ကြာန္ ေဇာတ္တ္ မံက္ဂတဝ္ကၜဳင္ရ။ သကုိပ္ဝန္ေဇှာ္ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ (Angeta Markel) ဝြံ ဒွ္ေကာန္ဍဳင္ဂ်ာမန႘လၸာ္ဗဿံက္တုဲ ဒွ္ကၜဳင္မှိဟ္ ပႜဲသဿဝ္အုပ္ဓုပ္ဝါဒ ေကာန္မ်ဴေနတ္ရ။
ယဿဳအာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ ဗြဲမဍဳိက္ေပင္ဂွ္ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာဒဝ္ရဒ႘ယ်ာကာသနာ မဒွ္ တုဲ ပႜဲသှာံ(၁၉၅၄) ဂိတုဂ်ဴလာင္(၁၇)ဂွ္ ကတႝုဒွ္မှိဟ္ လတူဍဳင္ေဢာံဟာန္ဗာတ္ရ။ သြက္ေဒ သဗုိလ္မာန္ဂွ္ ေသၢာံ႐ုဲစွ္အမာတ္ကၜတ္ထဝ္ ဍဳင္ဂ်ာမန႘တုဲ နဒဒွ္ဥကၠဌသမဂၢ ခေရတ္ယ်ာန္ ဒ႘ မႝုကေရတ္ေတတ္ Christian Democratic Union (CDU) ပႜဲသှာံ(၂၀၀၀) ဂိတုဨၿပ႘(၉)ဂွ္ စပၲံေကတ္ကၜဳင္တာလ်ဳိင္ရ။ စုိပ္သှာံ(၂၀၀၅) ဂိတုနဝ္ေဝန္ဗာ (၂၂)ေကၜာန္ဗဒွ္ေပါဲ႐ဲုမာဲ ဍဳင္ ဂ်ာမန႘တုဲ ပံင္ဗၥဳိပ္ကႝု ေဗာ္ေကာေဒံညးမှဳံယဿဳ သမဂၢခေရတ္ယွာန္ Christian Social Union (C.S.U) တုဲမၢး နကႝု ပေရင္ပံင္ေကာံည႘သာေဟင္ ညးကႜဳိက္ကၜဳင္ကႜဳိပ္ ေဗာ္သႝုေယွဝ္ဒ႘မဝ္က ေရတ္ေတတ္ ဂ်ာမန႘ရ။

ပႜဲလက္ထက္ညးေတံဂွ္ ကဿိန္ဍဳင္ဂ်ာမန႘ စပ္ကႝုကေမၜာန္မင္မြဲ ပေရင္ထတ္ယုက္ ေကုာံ ပေရင္ေကၜင္ေဍန္၊ ပေရင္ဇုက္လလ႘တအ္ ေဖာအ္ေျဗဝ္တဵတက္ကၜဳင္ရ။ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာ မာေဂဝ္ဝြံ ကလိဂြံတဆိပ္ဒံက္တာ နကႝုဘာသာ႐ူ၊ ဓာတုတုဲ အပႜဲကဿိန္ဍဳင္ဂ်ာမန႘ ကေလင္ ပံင္ေကာံဂွ္ ညးေတံကတႝုဒွ္ သကုိပ္ဝန္္ေဇှာ္ ညးၿဗဵကုိပ္ကၜာအုိတ္ေရာင္။ ႏူကႝုပှာန္ဂၜးကဝ္ ဒုတိယ တုဲဒွ္အာတုဲ ပႜဲသကုိပ္ဝန္ေဇှာ္ဂ်ာမန႘ဂမၜဳိင္ဂွ္ ညးေတံဒွ္အယုက္ေဍာတ္အုိတ္ရ။ မဂၢ ေျဇန္ဂၜးကဝ္ ဒွ္ညးၿဗဵၾသဇာသၜဳင္အုိတ္ လတူဂၜးကဝ္ေရာင္။ ထဿံက္ထၞးလဝ္ အပႜဲဂေကာံ G.8 (ဍဳင္ကြက္စက္တဵတက္(၈)ဍဳင္)ဂွ္ကီု၊ ကင္ျဇ႘ယူရပ္ E.U ကီု ညးတအ္ဂြံပါလုပ္ နဒဒွ္ညး ကႜဳိက္ပ္ အၾကာကႜဳိပ္သၠဳိပ္ မှိဟ္ၾတဳံဂမၜဳိင္ စရာဲႏြံႏြံညးၿဗဵမြဲတၜ ဂြံပါလုပ္ဂွ္ ဒးေကတ္စရာဲသြက္ အေခါင္အရာညးၿဗဵတၛဲဏံရ။


ပေရင္တတ္ေကၜာံ ႏူဘဝေဍာတ္တ္
အပါအံက္မာေဂဝ္တအ္ဂွ္ မှဳံယဿဳဟႝုကာတ္သနာ မဒွ္တုဲ ညးဂွ္အၥာဘာစေရတ္ယွာန္ မြဲကီုရ။ မိအံက္ညးဂွ္ မှဳံယဿဳဟာေဌာန္ မဒွ္တုဲ အၥာေဢာံေဗၲာန္လိက္ေအဂၤလိက္မြဲေလဝ္ဒွ္ ညး လုပ္ဂေကာံသႝုေယွဝ္ဒ႘မဝ္ကေရတ္ေတတ္မြဲကုုီရ။ နာဲၿဗဵအာန္ေဂ်ာဝ္ဌာာမာေဂဝ္ဝြံ ႏူဘဝ ေဍတ္တ္ေတံ မင္တန္တဵကၜဳင္အပႜဲဍဳင္တာန္ပေဌန္မဒွ္တုဲ ႏူသှာံ(၁၉၇၃)စႝုစိုပ္ (၁၉၇၈)ဂွ္တုိန္ ကတ္ပညာ ပႜဲတကၠသႝုလိ(ပ္)ျဇာတ္ နကႝုဘာသာ႐ူပေဗဒရ။ ႏူကႝုသှာံ (၁၉၇၈)စႝုစုိပ္(၁၉၉၀) ဂွ္ အေႏွာန္ေကၜာန္ကေမၜာန္ ပႜဲသိပၸံဗဟႝုဓာတုဂွ္ေဟင္ ကလိဂြံတဆိပ္ၾကာဒံက္တာရ။


ဗီုပါလုပ္ကၜဳင္ ဗြိဳင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္
သှာံ (၁၉၈၉)၊ ကဿာင္ၐါေလန္ သ႐ုိဟ္ေစွ္အာတုဲ နာဲၿဗဵပါလုပ္ခ်႘ဒရာင္ကၜဳင္ ပေရင္ဒ႘ မဝ္ကေရၿဇ႘ ညံင္ဂြံေဖာအ္ေျဗဝ္တဵတက္ ဗြဲမဂၜဳိင္ဂၜင္ရ။ တုဲမၢး နာဲၿဗဵေကတ္အဆက္ကႝု ေဗာ္တဿိ Demok-Ratiseher Aufbruch ပၜန္ရ။ ဂ်ာမန႘ဗံဿက္ ေကၜာန္ဗဒွ္ေပါဲ႐ဲုမာဲ အလန္ကုိပ္ကၜာမာန္ ကၜဳင္တဲု အပႜဲအလႝုအသ႘ (ယာယ႘) ဂွ္ နကႝုတာလ်ဴိင္ `ညးအေခါင္ဟီုဂးႏြံ`နာဲၿဗဵကလိဂြံကၜဳင္ ရ။
ဗြဲႀကဵ ဂ်ာမန႘ဗံဿက္ကႝုပလုိတ္ပံင္ေကာံဒွ္အာမြဲတုဲ သှာံ (၁၉၉၀) ဂိတုဒ႘ေျဇန္ဗာဂွ္ ေကၜာန္ဗဒွ္ေပါဲ႐ဲုမာဲမာန္ကၜဳင္ရ။ နာဲၿဗဵေလဝ္ နကႝုညးစှးခ႐ုိင္နဝ္ဗုိလ္ပုိန္မာန္ ေကုာံ ခ႐ုိင္႐ူ ေက်န ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ရ။ ဗြဲၾကဵ နာဲၿဗဵေလဝ္ပံင္ေကာံကႝု ေဗာ္ခေရတ္ယွာန္ ဒ႘မဝ္ကေရတ္ေတအ္တုဲ ပႜဲအလႝုအသ႘ဟာဲမတ္ခုိဟ္ဂွ္ နာဲၿဗဵကတႝုဒွ္ဝန္ေဇှာ္ ပေရင္ညးၿဗဵ ေကုာံ ပေရင္မှိဟ္သဿတ္ရ။ ပႜဲသှာံ (၁၉၉၄) ဂွ္ ကတႝုဒွ္ကၜဳင္ဝင္ေဇှာ္ စပ္ကႝုပေရင္ပြ႘ဴပြဴသဘာဝ ေကုာံ ပေရင္ဓာတ္အႏု လက္ကၜဳိက္တဲု အသိင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္နာဲၿဗဵ သၜဳင္ကၜဳင္ရ။ နာဲၿဗဵအာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ဝြံ အရာ ဟီုအေရဝ္အဂၤလိက္ ေကုာံအေရဝ္ဘာသာခရတ္ယွာန္ဂွ္ေလဝ္ နာဲၿဗဵဟုီဂးေလပ္ခုိဟ္ခုိဟ္ရ္။ သှာံ(၁၉၇၇) နာဲၿဗဵ သၸမၛဳႝထပ္တဲကႝု တၜပညာ႐ူပေဗဒ မှဳံယဿဳေရတ္ယွမာေဂတ္တဲု သှာံ (၁၉၈၂)ဂွ္ ပၚၾတးေထာံညးသကအ္ပၜန္ရ။ စုိပ္သှာံ(၁၉၈၈)ဂွ္ နာဲၿဗဵထပ္ေစွ္ဒှါဲကႝု ပါေမာကၡဓာ တုေဗဒ မှဳံယဿဳ ဂ်ႝဝါေခ်င္ေခတ္ဝါ ပၜန္ရ။ ဆၢးေကာန္ဇာတ္မြဲေလဝ္ဟြံဂြံရ။
ပႜဲသှာံ(၁၉၈၈)ဂွ္ပၜန္ အလႝုအသ႘ဟာဲမတ္ခုိဟ္ က်ျဗမ္အာ ပႜဲလုပ္႐ုဲမာဲတဲု နာဲၿဗဵဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာ ပႜဲေဗာ္ခေရတ္ယွာန္ ဒ႘မဝ္ကေရတ္ေတတ္ (C.D.U) ရ။ စုိပ္သှာံ(၂၀၀၀) ဂိတုဨၿပ႘(၁၀)ဂွ္ နာဲၿဗဵဒွ္ကၜဳင္အမာတ္ကၜတ္ထဝ္ပၜန္တဲု ညးဂမၜဳိင္ ဒးသၸကၜဳင္အမ္သဝ္ရ။ ဗီုဂြံဒွ္ ပႜဲ အခိင္ဂွ္အကာဲအရာေဗာ္ (C.D.U) ဂွ္ ညးႀတဳံဗြဲမဂၜဳိင္ အုပ္ဓုပ္ဓလီုဂြံဒှါဲတဲု ညးမှဳံကႝုလညာတ္ ေႀတံႀတဟ္တအ္ ျဇဟတ္ေဇှာ္ဒဿံင္ရ။ ၐုိန္ဂွ္ေလဝ္ နကႝုပညာ႐ုန္ဂစာန္နာဲၿဗဵေဇှာ္ျဇဟတ္ေဟင္ ပႜဲသှာံ(၂၀၀၂)ဂွ္ ကတႝုဒွ္ဥကၠဌေဗာ္ (C.D.U) တုဲ ပႜဲကၜတ္ထဝ္သဿဝ္ဍဳင္ဂ်ာမန႘ဂွ္ နာဲၿဗဵအာကၜဳင္ ကႜဳိပ္ နဒဒွ္ေဗာ္ဒစႝုဒစးမြဲရ။
စုိပ္သှာံ(၂၀၀၅)ဂိတုေမဂွ္ နာဲၿဗဵအာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ ဂြံဒုင္ပၜဳပ္စရင္ညးစှေဗာ္ CDU/CSU တအ္မဒွ္တဲု အဓိကဒးၿပဳိင္ပကာန္ကႝုေဗာ္ (SPD) ရ။ ပႜဲသှာံဂွ္ပၜန္ ဂိတုေသတ္ ေတန္ဗာဂွ္ နကႝုေဗာ္ နာဲၿဗဵအာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္တအ္ ကလိဂြံမာဲ (၃၅ ႕ ၃) ကႜဳိပ္ကၜံေဟင္ ကလိဂြံလၸာ္ေဗာ္ SPD ေတံ နကႝုလဿိဟ္မာဲ (၃၄ ႕ ၂)ကႜဳိပ္ကၜံေဟင္ ကလိဂြံကၜဳင္အမာတ္ကၜတ္ ထဝ္ ဗြဲမ႐ုမ္ဂပ္တုဲ ပြိဳင္(၃) သတၲဟ ဒးပည႘ပညပ္ သ႘ကၜ႘ညးသကအ္ရ။ နကႝုသြဟ္ကလိဂြံ ကၜဳင္ ႏူေပါဲသ႘ကၜ႘ပည႘ပညပ္ေဟင္ေဗာ္ S.P.D ကလိဂြံအမာတ္ (၂၆)ဒှါဲတုဲ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာ ေဂဝ္ ကလိဂြံဒှါဲသကုိပ္ဝန္ေဇှာ္ရ။
အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ဝြံ နကႝုညးစှး(၂၁၇)တၜ ထံက္ဂလာန္ကတႝုဒွ္ကၜဳင္ သကုိပ္ဝန္ ေဇှာ္ရ။ သှာံ (၂၀၀၅) ဂိတုနဝ္ေဝန္ဗာ (၃၀)ဂွ္ နဒဒွ္သကုိပ္ဝန္ေဇှာ္မာေဂဝ္ ဟီုပဿိင္ဂလာန္ ကု ညးဍဳင္ကြာန္မွာဇန္ ဂ်ာမန႘တအ္တုဲ သြက္ဂြံသၜဳင္ပတုိန္ အသိင္ပေရင္ပိုန္ျဒပ္ဍဳင္ ေကုာံ ညး ေမၜာန္ကမိတ္ဟြံမြဲတအ္ ေသၢာံေအာန္ေစွ္အာမာန္ဂွ္ေလဝ္ ဂုိတ္ဂစာန္အာေရာင္ မာေဂဝ္ ဟီု ကၜဳင္ရ။ တုဲပၜန္ စပ္ကႝုကိစၥျပသှာေအတ္သေရကႝု ပါဠက္သတာင္ဂွ္ေလဝ္ ပႜဲစဿတ္တႜဲ (၂၀၀၇) ဂိတုဨၿပ႘ (၁)ဂွ္ နဒဒွ္ဥကၠဌသမဂၢ EU မြဲအာစုိပ္ပည႘ပညပ္လဝ္ႏြံရ။


ဂလာန္ထုိင္သး စပ္ကႝုမာေဂဝ္ဂမၜဳိင္
လိက္ပ႐ုိင္ပတိတ္ႏူဍဳင္ဂ်ာမန႘ဗြဲမဂၜဳိင္မာေဂဝ္ဝြံ အေစာန္စရာဲ မတုပ္တဵဗီုသကုိပ္ဝန္ ေဇှာ္ ဍဳင္အဂၤလိက္ မာကေရတ္တက္ခ်ာကီုေရာင္ ခ်ဴထဿံက္ကၜဳင္ႏြံရ။ ဗြဲစဿတ္တုန္ မာေဂဝ္ဂွ္ ဒွ္ကႜဳိပ္သၠဳိပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မြဲ တၜပညာသိပၸံမြဲကီုဒွ္ညးေလပ္စီုသကီု အရာလိက္ပတ္၊ အေရဝ္ ဘာသာ အဂၤလိက္၊ ဂ်ာမာန္၊ ရတ္ယွာတအ္ရ။ ကလုတ္အမာတ္ စယွ္ဂၜးကဝ္ ေကတ္ေျဇန္ က်ာေလဝ္ ပေရင္အာကႜဳိပ္ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ဂွ္ ဍိန္ၐတ္သိပ္ဂၜိပ္ေလာန္ ဒွ္ညးေလပ္ျပံင္ လွာဲေကတ္ သုိက္က္သ႘သ႘ေလာန္ရ။ ဒွ္ညးတၜပါမ႘မြဲကီုရ။ နာဲၿဗဵဏအ္ ဓဝ္ပေတွ္ေဇှာ္ေလာန္ တုဲ ခှံဒွ္ကႝုအရာ အံင္ဇှးဂမၜဳိင္ေရာင္ညာတ္ရ။ ပေရင္ဆက္ေဆာံကႝု ကဿိန္ဍဳင္ပံင္ေကာံ အေမ ရိကာန္ ေကုာံ ရတ္ယွာဂွ္ေလဝ္ ခ်ိင္ဆည႘သဿဟ္ကီုေလပ္ရ။
အပႜဲေပါဲရုဲမာဲ သှာံ(၂၀၀၉)ဂွ္ပၜန္ေလဝ္ နာဲၿဗဵအာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ဂြံဇှးထပ္ဂြံဒှါဲ သ ကုိပ္ဝန္ေဇှာ္ (အလန္ဒုတိယ)ပၜန္မဒွ္တုဲ သြက္ဂြံဍဳိက္ဍဳိပ္ သမဂၢယူရပ္ဂွ္ အသိင္သၜဳင္ဒဿံင္ႏြံရ။ ဗီုျပင္ေကၜာန္ဗဒွ္ေပါဲရုဲမာဲ ဍဳင္ဂ်ာမန႘ ယွဳက္ထုဲေလာန္ ဒွ္မံင္ဂၜဳိင္ကႝုကဆံက္ဂွ္ ညးျဗဵမြဲတၜ ဂြံက တႝုဒွ္ကႜဳိပ္သၠဳိပ္ဂွ္ ဟြံေလာဲသြာရ။ ဗီုအရာနာဲၿဗဵ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ ပတဝ္ဒဿံင္ပှးအၾကာကႜဳိပ္ သၠဳိပ္မှိဟ္ႀတဳံ မပၲံကႝု G8/G20 (ဂေကာံကြက္စက္တဵတက္ (၈) ဍဳင္၊ (၂၀)ဍဳင္တအ္ဂွ္ သြက္ ညးၿဗဵမန္ပ႙ု ဒးသၸအစာံေထက္ရ။ လိက္ပေရင္ အာန္ေဂ်ဝ္ဌာမာေဂဝ္ဏအ္ သြက္ညးၿဗဵမန္ ေကၜာန္ဒဿံင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္တအ္ ဒွ္သှံင္တိုင္ စ႘ပ်းမြဲေရာင္ညာတ္တုဲ အုပ္ေကၜံနိဂီုရ။

ရာမညအီဆာဲ